Voọc Cát Bà – Loài linh trưởng duy nhất còn sót lại

Voọc Cát Bà – loài linh trưởng quý hiếm chỉ còn tại đảo Cát Bà. Khám phá tập tính độc đáo, hành trình thoát tuyệt chủng và vai trò của du lịch sinh thái ngay dưới đây!

Ẩn mình trên những vách đá cheo leo của quần đảo Cát Bà, Voọc Cát Bà không chỉ là một loài linh trưởng đặc hữu của Việt Nam mà còn được xem là biểu tượng sống động của hệ sinh thái nơi đây. Với số lượng chỉ hơn 90 cá thể, loài voọc quý hiếm này hiện chỉ còn tồn tại duy nhất tại đảo Cát Bà – khiến mỗi lần bắt gặp chúng trong tự nhiên là một khoảnh khắc đặc biệt hiếm hoi.

Voọc Cát Bà tại núi đá

Những thông tin cơ bản về loài Voọc Cát Bà

Voọc Cát Bà – hay còn được biết đến với tên gọi Voọc đầu trắng, tên khoa học Trachypithecus poliocephalus – là một trong những loài linh trưởng quý hiếm bậc nhất trên thế giới hiện nay. Chúng thuộc họ khỉ Cựu Thế Giới, sinh sống chủ yếu trên các vách đá ven biển và rừng nguyên sinh của quần đảo Cát Bà (Hải Phòng). Đây là loài đặc hữu, nghĩa là không tồn tại ở bất kỳ nơi nào khác ngoài Cát Bà – và điều đó khiến cho mỗi cá thể voọc còn sống sót hôm nay đều vô cùng quý giá.

Loài Voọc đang ở tình trạng báo động "cực kỳ nguy cấp"

Hiện tại, Voọc Cát Bà đang ở tình trạng “Cực kỳ nguy cấp” (CR) theo phân loại của IUCN. Quần thể chỉ còn khoảng hơn 90 cá thể và là một trong những loài linh trưởng có số lượng ít thứ hai trên hành tinh.

Đặc điểm nhận diện của Voọc Cát Bà

Voọc Cát Bà sở hữu ngoại hình khá đặc biệt, dễ nhận biết nếu bạn có chút quan sát tinh ý khi khám phá thiên nhiên đảo Cát Bà. Mỗi cá thể trưởng thành mang vẻ ngoài độc đáo, với bộ lông đen tuyền bao phủ toàn thân, nổi bật lên phần đầu và vai có màu trắng ngà đến vàng nhạt – nhất là ở con đực. Chính sự tương phản này khiến chúng trở nên khác biệt hoàn toàn so với các loài linh trưởng khác trong khu vực.

Cận cảnh Voọc Cát Bà

Một vài đặc điểm nhận diện tiêu biểu của loài voọc này gồm:

Đuôi rất dài, thon và linh hoạt – dài hơn nhiều so với khỉ vàng, giúp dễ dàng phân biệt khi quan sát từ xa.
Vệt lông xám hình chữ V ở phần mông là dấu hiệu nổi bật, nhất là khi voọc di chuyển hoặc ngồi trên vách đá.
Con non có màu vàng cam rực rỡ, cực kỳ thu hút – đây là đặc điểm chung của các loài voọc trong chi Trachypithecus, tạo nên sự gắn kết và chăm sóc từ các cá thể trưởng thành trong đàn.

Trong những hành trình trekking rừng quốc gia Cát Bà hay tham quan bằng thuyền quanh vịnh Lan Hạ, bạn hoàn toàn có thể may mắn bắt gặp một đàn voọc đang nhảy nhót trên vách đá hoặc ngồi yên lặng canh chừng kẻ lạ. Đó là trải nghiệm không dễ gì quên đối với những ai yêu thiên nhiên hoang dã.

Tập tính và môi trường sống của Voọc Cát Bà

Voọc Cát Bà là loài linh trưởng có tập tính sinh học khá đặc biệt, gắn liền chặt chẽ với địa hình hiểm trở và hệ sinh thái rừng đá vôi đặc trưng của đảo Cát Bà. Chúng thường sinh sống ở độ cao từ 100 đến 150 mét so với mực nước biển, tập trung tại các vách đá dựng đứng ven biển, nơi có cây gỗ rải rác và các loại dây leo bao phủ. Đây không chỉ là môi trường lý tưởng để trú ẩn mà còn là nơi cung cấp nguồn thức ăn tự nhiên phong phú cho chúng.

Voọc thường sống theo đàn nhỏ

Voọc Cát Bà sống theo đàn nhỏ, thường gồm 10–20 cá thể, với con đực trưởng thành đóng vai trò đầu đàn – có nhiệm vụ cảnh giới, phát tín hiệu khi có nguy hiểm, giúp cả đàn nhanh chóng lẩn trốn vào khu vực an toàn. Trong khi đó, các cá thể còn lại tập trung tìm kiếm thức ăn.

Chế độ ăn của voọc cũng khá độc đáo: ngoài lá cây và quả rừng, chúng còn có thể tiêu hóa được cả những loài thực vật có độc như lá ngón, hạt mã tiền – điều mà rất ít loài linh trưởng khác có thể làm được.

Một điểm thú vị là voọc Cát Bà sống khá hòa bình với khỉ vàng – loài thường xuyên được bắt gặp gần các bãi biển du lịch. Dù sinh sống ở hai môi trường khác nhau, hai loài vẫn chia sẻ không gian sinh tồn một cách yên bình, góp phần tạo nên bức tranh đa dạng sinh học phong phú cho đảo Cát Bà.

Chặng đường bảo tồn Voọc Cát Bà – từ bờ vực tuyệt chủng đến dấu hiệu hồi sinh

Từng đứng bên bờ tuyệt chủng vào năm 2000 với chỉ khoảng 40 cá thể ngoài tự nhiên, Voọc Cát Bà đã trở thành tâm điểm của một trong những nỗ lực bảo tồn bền bỉ và khoa học nhất tại Việt Nam. Nhận thấy tầm quan trọng sinh thái và giá trị di truyền đặc biệt của loài linh trưởng này, Vườn Quốc gia Cát Bà đã phối hợp với các tổ chức quốc tế như ZGAP và Vườn thú Allwetterzoo Münster (Đức) để triển khai nhiều chương trình bảo tồn bài bản: từ nghiên cứu gene, giám sát cá thể qua bẫy ảnh, đến theo dõi hành vi sinh sản và tăng cường truyền thông cộng đồng. Nhờ vậy, đến năm 2024, số lượng voọc đã phục hồi lên hơn 90 cá thể, trong đó có năm ghi nhận số con non sinh ra cao nhất từ trước đến nay.

Chung tay bảo tồn Voọc Cát Bà

Ông Neahga Leonard, Giám đốc Dự án Bảo tồn Voọc Cát Bà, chia sẻ: “Voọc Cát Bà là minh chứng rõ ràng rằng nếu con người kiên trì và có chiến lược khoa học, chúng ta có thể cứu một loài khỏi tuyệt chủng.”

Đại diện địa phương cũng khẳng định, đây không chỉ là câu chuyện bảo tồn một loài linh trưởng, mà còn là hành trình gìn giữ bản sắc sinh thái đặc trưng của đảo Cát Bà – nơi thiên nhiên và con người đang cùng nhau viết tiếp hy vọng.

Voọc Cát Bà và tầm quan trọng trong du lịch sinh thái

Voọc Cát Bà không chỉ là báu vật của hệ sinh thái mà còn là điểm nhấn quan trọng trong phát triển du lịch sinh thái có trách nhiệm tại quần đảo Cát Bà. Với địa hình đặc trưng là rừng trên núi đá vôi và độ che phủ rừng cao, Vườn Quốc gia Cát Bà trở thành nơi lý tưởng để du khách vừa trekking, vừa tìm hiểu về đời sống hoang dã của loài linh trưởng quý hiếm này. Một số tour trekking rừng dưới sự dẫn dắt của hướng dẫn viên bản địa, còn mang đến cơ hội may mắn được quan sát Voọc Cát Bà trong tự nhiên – đặc biệt ở các khu vực sinh cảnh đặc thù như rừng Kim Giao – đỉnh Ngự Lâm.

Trekking vườn quốc gia Cát Bà

Một số tour trekking vườn quốc gia Cát Bà:

Tuy nhiên, để không làm tổn hại đến môi trường sống mong manh của voọc, du khách cần tuân thủ nguyên tắc du lịch có trách nhiệm: giữ yên lặng khi vào rừng, tuyệt đối không xả rác, không vượt qua ranh giới các khu vực được khoanh vùng bảo vệ. Chính sự đồng hành ý thức từ người tham quan sẽ là một phần không thể thiếu trong hành trình bảo vệ loài linh trưởng độc nhất vô nhị của Việt Nam này.

Lời kết

Voọc Cát Bà không chỉ là loài linh trưởng quý hiếm của Việt Nam mà còn là biểu tượng sinh thái mang tầm quốc tế. Mỗi cá thể được bảo vệ là một bước tiến trong hành trình giữ gìn đa dạng sinh học cho thế hệ mai sau. Hành động nhỏ – ý nghĩa lớn, và bạn hoàn toàn có thể góp phần. Nếu bạn có dịp đến Cát Bà, hãy dành một chút thời gian cho thiên nhiên bạn nhé – nơi có loài voọc quý hiếm đang sinh sống giữa những vách đá xanh biếc.